'Het meesterwerk van Menno van Coehoorn', werd de vesting Bergen op Zoom uit begin 17e eeuw ook wel genoemd. De stad aan de Schelde wist tijdens de 80-jarige oorlog tweemaal de Spaanse troepen buiten te houden. Vestingbouwer Van Coehoorn maakte daarna de verdedigingswerken nog groter en robuuster. Bij een nieuwbouwproject werden in 2017 uitgebreide fundamenten van de vesting herontdekt. Het is nu een museum.

"Het is een unieke kans om te laten zien hoe Bergen op Zoom verdedigd was. Als je de dikte van de muren ziet, hoe de vesting is opgebouwd, dan is dat een unieke prestatie. "

Inmiddels zijn bovenop de restanten van de vestingwerken flatjes met 83 appartementen gebouwd. Maar een luik aan de zijkant van dit Hof van Asselbergs leidt naar de opgravingen. Fraaie belichting en een uitgebreide film brengen de bezoekers terug naar het militair verleden aan het begin van 1700.

Het museum gaat zelfs over een heel bijzonder stukje verleden van de stad: "Het gaat over de tijd dat Bergen op Zoom een onoverwinnelijke vesting was. Ontsproten aan het brein van Menno van Coehoorn.

Bergen op Zoom werd toen ook wel La Pucelle genoemd; de onoverwinnelijk maagd." Overigens bleek deze bijnaam voorbarig, want in 1747 wisten Franse troepen, na twee maanden strijd, de verdedigingswerken te kraken. De stad werd geplunderd en in brand gestoken.

Eind 19e eeuw hadden de resterende verdedingswerken geen militaire functie meer en werden grotendeels gesloopt. 

Onderdeel van de Verborgen vesting

De bekendste bovengrondse restanten zijn de Gevangenpoort en het Ravelijn in het centrum van de stad.

Gevangenpoort

De poort is gebouwd rond 1350 als onderdeel van een stenen vestingmuur met omgrachting. Door uitbreiding van de vesting in 1484 komt de poort binnen de muren van de stad te liggen. Daardoor verliest ze haar functie als toegangspoort en verdedigingswerk. Ondertussen is de poort al enige tijd een gevangenis, waardoor ze bespaard blijft van de sloop. Tot ongeveer 1925 wordt de poort nog als gevangenis gebruikt.  

In 2015 is de Gevangenpoort gerestaureerd en heringericht waardoor de verhalen van de poort en haar bewoners nog beter beleefd kunnen worden. Sinds juli 2015 is de Gevangenpoort ook een buitenpost van stadspaleis en museum het Markiezenhof. 

Ravelijn

Het ‘Ravelijn op den Zoom’  is nog één van de weinige overblijfselen van de roemruchte vestingwerken van Bergen op Zoom. De Bergse vesting was een belangrijk onderdeel van de Zuiderwaterlinie. Er hebben in Bergen op Zoom een achttal ravelijnen gelegen. Dit is het enige dat overbleef. Het Ravelijn maakte deel uit van de West-Brabantse Waterlinie, een verdedigingslinie die liep van Bergen op Zoom tot in Steenbergen. Overal stonden forten en werden er wallen aangelegd.  

Stadswandeling

Bergen op Zoom is één van de oudste steden van Nederland. Het draagt al een geschiedenis van ruim 800 jaar met zich mee als handelsstad, als garnizoensstad en nu als één van de meest gezellige steden in Nederland. Er is dan ook heel wat van die geschiedenis te ontwaren op vele plekjes in de binnenstad. Dat historisch erfgoed en moderne architectuur goed samengaan, is in Bergen op Zoom mooi te zien.

Aan de westzijde van de Grote Markt staat theater De Maagd, ondergebracht in een voormalige rooms-katholieke kerk, voormalige parochiekerk van de H. Maagd Maria ten Hemelopneming. De kerk is gebouwd in de jaren 1825-1829 naar een neo-classicistisch ontwerp van de Antwerpse architect J.E. Franssen. De plannen tot verbouwing van de kerk tot theater zijn gemaakt door architect Onno Greiner. Hij heeft met behoud van het grootste deel van de kerk een zeer intiem theater ontworpen, voorzien van alle moderne snufjes en met meer dan 600 zitplaatsen. Het monumentale gebouw bestaat uit diverse zalen en foyers, waar overal de oude elementen harmonieus vermengd zijn met nieuwe aanpassingen. 

Het orgel is gemaakt in 1864, het hoogaltaar in 1861 naar ontwerp van Cels te Brussel, uitgevoerd door C.J. Rogier met snijwerk van Peeters-Dievoort te Turnhout en een emeer weten bij de verbouwing klik danhierveneens uit Antwerpen afkomstige eiken biechtstoel zijn i.v.m. met bovengenoemde gebruikswijziging overgebracht naar de Grote Kerk (Gertrudiskerk) aan de overzijde van de Grote Markt. De stoffelijke overschotten der Heren van Bergen die in de 19e eeuw hier waren herbegraven zijn in 1987 eveneens overgebracht en herbegraven in de Grote Kerk.

Sint-Gertrudiskerk. De toren van de kerk heet in de volksmond ook wel 'De Peperbus'.

Het Markiezenhof

Het Markiezenhof is een laatgotisch stadspaleis. Het  was de residentie van de heren en later de markiezen van Bergen op Zoom. In het pand vinden tentoonstellingen en evenementen plaats.

Dit paleis werd aan het einde van de 15e eeuw (1485) gebouwd onder leiding van de Mechelse bouwmeesters Antoon I Keldermans en Rombout II Keldermans, leden van de Mechelse familie van architecten Keldermans, in opdracht van Jan II van Glymes, heer van Bergen op Zoom. De Heren van Bergen woonden hiervóór voornamelijk in het kasteel te Wouw. Het Markiezenhof, of 'het Hof van Bergen' zoals het zou gaan heten, moest waardig genoeg zijn om hoge gasten in te ontvangen omdat Bergen op Zoom een steeds belangrijkere handelsstad werd. Het zou een van de mooiste laat-gotische stadspaleizen van West-Europa worden. Het heeft een imposante voorgevel met rode vensterkorven.

In de hofzaal staat de 15.000 kg wegende Christoffelschouw uit 1521 ontworpen door de beeldhouwer Rombout Keldermans. Hier ontvingen de heren en markiezen hun gasten. In 1511 was het paleis voltooid. Heer Jan II heeft de voltooiing zelf niet meer kunnen meemaken; hij overleed in 1494. In 1533 werden de heren van Bergen verheven tot markies.

Het Markiezenhof kwam eind 17de eeuw in handen van buitenlandse vorstenhuizen. In 1698 was François Egon de la Tour d'Auvergne de laatste markies die nog daadwerkelijk in het Markiezenhof woonde. Hij liet het paleis naar zijn tijd moderniseren. Daarbij werd de arcade dichtgemetseld, de toren werd ingekort en de achtergevel werd opgetrokken in klassieke Franse stijl. De laatste generaties markiezen die Bergen op Zoom had kwamen nog amper in het Markiezenhof omdat ze, vanwege hun internationale titels, op andere plaatsen in Europa woonden. Toen er in 1795 een einde kwam aan het markiezaat Bergen op Zoom, legde het Franse leger beslag op het Markiezenhof en werd het paleis gebruikt als militair hospitaal. Vanaf 1815 werd het Markiezenhof een kazerne.

Tijdens de kazernejaren raakte het paleis in zwaar verval. In de jaren 60 van de 20e eeuw werd begonnen met de restauratie van het Markiezenhof. De binnenplaatsen werden naar de oorspronkelijke stijl gerestaureerd, zoals bij de bouw in de 15e eeuw. De arcades gingen weer open en de paleistoren werd weer in ere hersteld. Ook de Franse tuingevel en de tuin werden gerestaureerd.

In 1987 werd het gerenoveerde Markiezenhof door koningin Beatrix geopend. Van 2008 tot oktober 2009 werd het opnieuw verbouwd en werden onder meer de stijlkamers gerenoveerd.

In Het Markiezenhof is een museum gehuisvest, waarin men kennis kan maken met de levenswijze van de markiezen. Er zijn vier stijlkamers waaronder de Henriëttekamer en de Theodoorkamer met portretten van vroegere markiezen. De stijlkamers zijn voorzien van meubilair en sier- en gebruiksvoorwerpen uit de 16e tot 18e eeuw.

In de Vestingzaal is een kopie van de maquette uit 1747 van Bergen op Zoom opgesteld; het origineel staat in het Musée des Plans-Reliefs in Parijs. De maquette laat de overgang zien van de oude vestingsperiode naar de moderne tijd van Bergen op Zoom. In het Markiezenhof is een kermisexpositie. Nagemaakt is een 16e-eeuws markt- en kermisplein. Er is ook een miniatuurkermis. Sinds 2003 is het pand als miniatuur in Madurodam opgenomen.

De kerker van het Markiezenhof is nog steeds intact.

Fotoreportage is van Patricia Rijmenants